Przymusowa izolacja wpływa na człowieka. To w jakim stopniu odseparowanie będzie obciążeniem dla psychiki zależne jest od indywidualnych cech jednostki oraz właściwości środowiska. Sprawdź, co na temat wpływu pobytu w izolacji na psychikę mówi psychologia penitencjarna.
Jakie są potrzeby człowieka?
Środowisko nabiera potencjalnych właściwości stresowych kiedy stwarza nikłe szanse na zaspokojenie podstawowych potrzeb człowieka lub gdy stawia mu zbyt daleko idące wymagania. Niezależnie od tego, każdy człowiek potrzebuje zaspokajać swoje indywidualne potrzeby.
Zaspokajanie potrzeb tzw. biologicznych zapewnia człowiekowi przetrwanie, zdrowie i rozwój. Realizowanie tych potrzeb ma miejsce samemu bądź przy pomocy innych ludzi. Obok potrzeb biologicznych wskazać również należy tzw. potrzeby psychologiczne. To właśnie ich zaspokajanie sprzyja maksymalizacji wszechstronnego rozwoju psychospołecznego i przynosi subiektywnie więcej zadowolenia czy satysfakcji niż spełnianie potrzeb biologicznych.
Deprywacja potrzeb w warunkach izolacji
Więzienie jest instytucją totalną, która stwarza dla osób w niej przebywających rodzaj odrębnego, wygenerowanego świata, rządzącego się własnymi prawami i odseparowanego od reszty społeczeństwa.
O zjawisku nieustannej deprywacji potrzeb psychologicznych w warunkach izolacji więziennej pisał Waligóra (1984). Wskazywał on na niezaspokojone potrzeby m.in. kontaktu emocjonalnego, seksualną, partnerstwa, godności osobistej, niezależności i intymności. Brak efektów wychowywania więziennego jest według niego spowodowany deprywacją potrzeb osobniczych więźniów.
Ponadto zauważyć należy, że ze względu na sposób realizowania potrzeb biologicznych u osób pozbawionych wolności (ustalony, odgórny i bez ich wpływu na możliwości zmiany) są one narażone zaniechanie własnej aktywności mającej na celu rozwój osobisty oraz kształtowanie w nich postawy wyuczonej bezradności.
Psychologiczne aspekty kary pozbawienia wolności
Przymusowy pobyt w izolacji więziennej, wśród społeczności więziennej jest możliwym źródłem stresu czy dyskomfortu. Wśród negatywnych zjawisk towarzyszących odbywaniu kary pozbawienia wolności możemy wyróżnić m.in. takie czynniki jak:
- wstrząs psychiczny spowodowany wyrwaniem z dotychczasowego “kontekstu” życiowego
- pozbawienie pełnionych dotąd ról społecznych
- dystresy związane z nowymi sytuacjami związanymi z konfliktami i bezradnością
- narastanie agresji i frustracji
- zubożenie aktywności (fizycznej, umysłowej, duchowej)
- narastanie poczucia krzywdy
- wykształcanie lub utrwalanie dewiacyjnych form zaspokajania istotnych potrzeb
- osłabienie więzi rodzinnych
- wykształcenie się poczucia obcości w stosunku do świata ludzi wolnych
- narastanie lęku przed życiem na wolności
- wzmacnianie więzi z osobami, które naruszają prawo
- przełamanie pewnej bariery psychicznej – wyzbycie się lęku przed więzieniem i uznanie go za swój dom
Agresja wśród więźniów
Deprywacja potrzeb psychologicznych oraz towarzysząca jej konieczność odnalezienia się przez osobę pozbawiona wolności w nowej sytuacji życiowej prowadzić może do kulminacji emocji negatywnych. To z kolei, w przypadku braku kompetencji psychospołecznych oraz nieznajomości konstruktywnych sposobów rozładowywania napięcia powodować będzie obciążenia psychiczne oraz subiektywne poczucie dyskomfortu.
Bezpośrednim tego skutkiem (m.in. w związku z odczuwanym napięciem emocjonalnym) może być sprawianie w warunkach izolacji więziennej problemów wychowawczych, przybieranie postaw agresywnych wobec funkcjonariuszy i współosadzonych oraz dokonywanie autoagresji (jako sposobu rozładowania napięcia emocjonalnego lub w charakterze instrumentalnym jako sposób na zaspokojenie deprywowanej potrzeby).
Zmiany w psychice po więzieniu?
Przymusowy pobyt w izolacji penitencjarnej niesie za sobą psychologiczne skutki związane deprywacją potrzeb psychologicznych. Występowanie wielu negatywnych czynników, w połączeniu z praktycznie całkowitą zależnością od innych osób (funkcjonariuszy SW, osadzonych) sprzyja deformacjom osobowości oraz występowaniu zachowań negatywnych (Pierzchała, 2015 za: Waligóra).
Trudności osób pozbawionych wolności
W perspektywie długofalowej doświadczanie obciążenia psychicznego, napięć emocjonalnych i subiektywne poczucie stresu powodować może odległe następstwa stresu więziennego oraz idąc dalej – problemy w prawidłowej readaptacji społecznej do warunków wolnościowych.
Czy więzienie zmienia człowieka?
Środowisko, w którym przebywa człowiek może mieć wpływ na jego zachowanie i postawy. Zimbardo zaobserwował, że w specyficznych warunkach ludzie zdrowi psychicznie mogą wcielać się w role oprawców i ofiar. Powodem takiego zachowania nie muszą być zaburzenia ludzkiej psychiki. Znaczący jest wpływ otoczenia. Więcej na temat wniosków płynących z stanfordzkiego eksperymentu więziennego znajdziesz tutaj.
