Wtórny zespół stresu pourazowego to koszty emocjonalne i psychologiczne związane z wspieraniem osób w kryzysie, cierpieniu, trudnym położeniu. STSD jest charakterystyczny dla tzw. zawodów i zajęć bliskiego kontaktu. Narażeni są na niego m.in. pielęgniarki, lekarze, psycholodzy, pracownicy służb. Wykazano również związek pomiędzy doświadczeniem wtórnego stresu traumatycznego, a wypaleniem zawodowym.
Wtórny zespół stresu pourazowego
Wtórny stres traumatyczny to skutek traumatycznych doświadczeń, które są związane z udzielaniem pomocy osobom po traumie i zostały doznane pod wpływem silnego stresu. Badania przeprowadzone przez Beaton i Murphyego (1995) wykazały, że w sytuacji silnego stresu osoby pomagające mogą doświadczać podobnych objawów jak ofiary wydarzeń traumatycznych. STSD może obejmować pełen zakres objawów zespołu stresu pourazowego (PTSD). Wystąpić mogą takie trudności jak:
– traumatyczne wspomnienia
– koszmary senne
– natrętne myśli
– drażliwość
– bezsenność
– wybuchy złości
– trudności z koncentracją
Jaka jest różnica między STSD, a PTSD?
STSD jest swojego rodzaju kosztem opieki nad osobami doznającymi traumy, kryzysu czy cierpienia. Powstałe zachowania i emocje to skutek traumatycznych doświadczeń doznanych pod wpływem silnego stresu związanego z udzielaniem pomocy osobom po traumie (Figley 1995).
STSD nie jest zaburzeniem występującym w klasyfikacji ICD. Wtórny zespół stresu traumatycznego może obejmować pełen zakres objawów PTSD, tj.: natrętne myśli, traumatyczne wspomnienia, koszmary senne, bezsenność, drażliwość, trudności z koncentracją, wybuchy złości.
Przyczyny STSD
Słuchanie i wspieranie innych może być przeciążające dla pomagającego. Zmęczenie empatii/wtórna traumatyzacja (wtórny stres traumatyczny) / STSD ( secondar traumatic stress disorder) to koszty emocjonalne i psychologiczne związane ze wspieraniem osób w kryzysie, cierpieniu, trudnym położeniu. Są charakterystyczne dla tzw. zawodów i zajęć bliskiego kontaktu.
Doświadczają go osoby wspierające ludzi w kryzysach, zawodowo lub prywatnie np. osoby opiekujące się bliskimi chorymi w rodzinie, psycholodzy, pracownicy socjalni, pracownicy służb, osoby pracujące w telefonie zaufania dla osób doświadczających przemocy.
Dlaczego wtórny stres traumatyczny?
Specjaliści wspierający osoby po traumie są narażeni na stały kontakt z przeciążeniami natury emocjonalnej. Słuchają opowieści o strachu, cierpieniu, bólu.
STSD dotyczy osób, które nie są bezpośrednio narażone na traumatyczne wydarzenie. Pośrednio cierpią jednak z powodu podobnych objawów jak ofiary traumy. Mogą odczuwać podobne stany emocjonalne jak ich klienci czy pacjenci.
Co wpływa na doświadczenie wtórnego stresu traumatycznego?
Na rozwój wtórnego zespołu stresu pourazowego mają wpływ:
– wysoki poziom ekspozycji na zdarzenia traumatyczne
– wysoki poziom empatii
– niewystarczająca sieć wsparcia społecznego (Macritchie).
Jak podkreśla Figley (1995), istotnym czynnikiem, zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia STSD jest:
– emocjonalny związek z ofiarą traumy
– poziom empatii
(za: Macritchie, 2006).
STSD, a wypalenie zawodowe
Występowanie STSD stwierdzono u przedstawicieli wielu profesji, między innymi w grupie terapeutów, pracowników socjalnych, osób zajmujących się zdrowiem innych, w tym lekarzy i pielęgniarek. Określanie STSD jako zmęczenie współczuciem wskazuje na powiązania wtórnego stresu traumatycznego z wypaleniem zawodowym. Związek między zmiennymi potwierdzają wyniki badań.
Jedna z metaanaliz 41 badań wskazuje, że uzyskane związki między wypaleniem a wtórnym stresem traumatycznym mają charakter dodatni. Średnia wartość uzyskanych współczynników korelacji była na poziomie umiarkowanym (r = 0,46).
Badania nad STSD
- J.G. Devilly, R. Wright i T. Varker (2009) objęli badaniani 152 osoby. W grupie badawczej znalazło się 15 psychoterapeutów, 125 psychologów, jedna pielęgniarka, 6 społecznych pracowników klinicznych oraz 4 inne osoby. Każdy z nich pracował z pacjentami wykazującymi zaburzenia związane ze stresem traumatycznym. Na podstawie analizy wyników wyróżnione zostały 34 osoby o niskiej ekspozycji na pacjentów urazowych. 44 osoby były narażone na wysoką ekspozycji na pacjentów urazowych. Badania nie wykazały statystycznie istotnych różnic pod kątem występowania objawów STSD oraz poziomu wypalenia zawodowego między pracownikami należącymi do obu grup.
- 11 września 2001 roku, podczas ataku na WTC w Nowym Jorku, zginęło 342 strażaków. Beaton i współpracownicy (2004) przebadali 261 zawodowych strażaków zatrudnionych w nowojorskiej straży pożarnej. W pierwszym tygodniu po ataku ponad 40% z nich wykazywało objawy STSD. Otrzymany wynik był dwukrotnie wyższy niż kiedykolwiek wcześniej odnotowano w literaturze.
- Ekspozycja na zdarzenia traumatyczne może prowadzić również do innych niż PTSD/STSD i ASD niepożądanych kosztów zdrowotnych. Wskazać można takie skutki jak wypalenie zawodowe, depresja, uogólniony lęk, panika, nadużywanie alkoholu, wycofanie, agresja, przemoc w rodzinie, niechęć do pracy, próby samobójcze (Benedek, Fullerton, Ursano 2007; Fullerton, Ursano 2005).
Profilaktyka zdrowia psychicznego pracowników
Z badań nad PTSD/STSD wynika, że nie rozwija się ono u wszystkich, którzy doświadczyły traumatycznego stresu. U niektórych osób można zauważyć występowanie licznych symptomów, lecz STSD/PTSD nie rozwija się w pełni. W zawodach szczególnie narażonych na stres zawodowy, kluczowym jest wdrożenie odpowiednich procedur i profilaktyki.
Zwalczanie stresu zawodowego to coś więcej niż działanie jedynie wtedy, gdy nadejdzie kryzys. Incydentalne interwencje antystresowe dają szybkie, choć krótkotrwałe efekty. Najlepiej sprawdzą się celowe i zaplanowane działania. Więcej o tym jak można to zrobić znajdziesz tutaj.
