Praca jako narzędzie resocjalizacji skazanych

W polskim systemie penitencjarnym po pierwszej wojnie światowej, pomimo zmieniających się przepisów prawa i sytuacji społeczno politycznej, praca była już jednoznacznie rozumiana jako forma resocjalizacji. Dorobek myśli resocjalizacyjnej w znacznej mierze przyczynił się do tego, że resocjalizacja poprzez pracę posiada wysoce ugruntowane podstawy teoretyczne.

Praca jako narzędzie resocjalizacyjne

Praca jest uznawana za jeden z podstawowych czynników resocjalizacyjnych (Ciosek, Pastwa-Wojciechowska, 2016, za: Machel, 1994). Sam brak pracy wiąże się z przestępczością, a jej znalezienie po opuszczeniu zakładu karnego jest kluczowym elementem reintegracji społecznej skazanego (Ciosek, Pastwa-Wojciechowska, 2016).

Do najważniejszych warunków jakie powinna spełniać praca, aby pełniła funkcje resocjalizacyjne podczas odbywania kary pozbawienia wolności, należą (Machel, 2003):

• odpłatność zatrudnienia
• przynoszenie korzyści społeczeństwu
• uwzględnianie predyspozycji fizycznych i psychicznych więźnia, a także jego wykształcenia i pasji
• odpowiednie przygotowanie i zabezpieczenie miejsca pracy pod względem bezpieczeństwa
• kontrolowanie i ocenianie pracy

Z przytoczonych warunków wynika, że gratyfikacja finansowa nie jest najistotniejszym i jedynym źródłem satysfakcji z samej pracy. Co więcej, nie jest jedynym wyznacznikiem wypełniania przez pracę jej funkcji resocjalizacyjnej. W kontekście procesu resocjalizacji, prace społeczne więźniów również przynoszą oczekiwany skutek.

Jakie warunki należy spełnić żeby pracować w więzieniu?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami* skazanemu zapewnia się w miarę możliwości świadczenie pracy (art. 121 §1 KKW). W unormowaniu polskiego systemu penitencjarnego warunki zatrudnienia osób osób odbywających karę pozbawienia wolności reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 lutego  2004 w sprawie szczegółowych zasad zatrudnienia skazanych oraz Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy. 

Aby skazany mógł podjąć pracę musi uzyskać zgodę dyrektora jednostki. Zdolność osadzonego do podjęcia pracy, jej warunki i czas samej pracy określa lekarz. Wynagrodzenie przysługujące skazanemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, przy przepracowaniu pełnego miesięcznego wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy.  

Z powodu ograniczonej  liczby miejsc pierwszeństwo do jej podjęcia mają skazani zobowiązani do alimentów lub których rodziny znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Skazany opuszczając zakład karny otrzymuje zaświadczenie o pracy.

Skazani oprócz zatrudnienia odpłatnego mogą podejmować pracę nieodpłatną. Za prace porządkowe oraz pomocnicze:

• wykonywane na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej
• wykonywane na cele społeczne na rzecz, samorządu terytorialnego, podmiotów, dla których organ gminy, powiatu lub województwa jest organem założycielskim, państwowych lub samorządowych jednostek organizacyjnych, spółek prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa lub gminy, powiatu lub województwa

w wymiarze nieprzekraczającym 90 godzin miesięcznie, skazanemu nie przysługuje wynagrodzenie (art. 123a par 1 KKW). W skład tej grupy zatrudnionych wchodzą również skazani, którzy sami zgłosili się do pracy nieodpłatnej i wyrazili na jej podjęcie pisemną zgodę. 

Zatrudnienie nieodpłatne to możliwość na wykonywanie przez osadzonych prac publicznych lub na rzecz jednostki penitencjarnej, a także prac o charakterze charytatywnym. Zamiast wynagrodzenia finansowego mogą otrzymać od dyrektora jednostki nagrodę w postaci np. dodatkowego widzenia lub pochwały.

Readaptacja społeczna osadzonych

Readaptacja społeczna osób opuszczających jednostki penitencjarne polega na ich ponownym przystosowywaniu się do czynnego i samodzielnego uczestnictwa w życiu na wolności. Celem działań jest więc przygotowanie skazanych do odpowiedniego życia w społeczeństwie – zgodnie z przyjętymi zasadami i normami. Kształtowane winny być w tej grupie osób umiejętności pozwalające na pełnienie akceptowanych ról społecznych.  Zadaniem systemu więziennego powinno być bowiem zadbanie o to, aby osadzeni potrafili po wielu latach bezwzględnej izolacji poruszać się w świecie wolnościowym. 

Zdobycie podczas odbywania kary nowych kompetencji czy kwalifikacji zawodowych oraz wykształcenie samego nawyku pracy ułatwia znalezienie i utrzymanie pracy w warunkach wolnościowych. Mówiąc o skutecznej readaptacji osób pozbawionych wolności zwrócić należy również uwagę na potrzebę nabycia umiejętności psychospołecznych, przestrzegania właściwych norm i zasad panujących w kontaktach międzyludzkich. Wszystkie te rzeczy mogą być wzbudzane, kształtowane i utrwalane poprzez zatrudnianie w ramach odbywania kary pozbawienia wolności.

Interesuje Cię psychologia penitencjarna? Zajrzyj tutaj aby dowiedzieć się jak izolacja więzienna wpływa na psychikę.