Kryzys wieku średniego, kryzys rozwojowy. A może kryzys egzystencjalny? Nie ma jednej klasyfikacji kryzysów psychologicznych. Można jednak nieco je uporządkować. Co ciekawe, wiele z nich jest wpisane w życie każdego człowieka. Sprawdź, które z nich masz już za sobą.
Kryzys rozwojowy
Kryzysy rozwojowe to naturalne formy kryzysów wpisane w rozwój każdego człowieka. Występują zarówno we wczesnych jak i w późnych stadiach rozwoju. Związane są z potrzebą adaptacji do nowych wyzwań i zadań właściwych dla danego okresu życia. Szczególnie widoczne są te w okresie dojrzewania. W tym okresie życie zazwyczaj następuje największe przewartościowanie oraz poszukiwanie nowego obrazu siebie. bez jakiejś formy kryzysów nie ma pełnego rozwoju człowieka.
Kryzysy rozwojowe umożliwiają wytworzenie nowych mechanizmów adaptacyjnych ważnych z perspektywy dalszego życia. Pomagają w zdobywaniu kolejnych, coraz to dojrzalszych sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Dają też szansę na uzyskanie realistycznego postrzegania samego siebie oraz świata zewnętrznego.
Kryzys tożsamości
Kryzys tożsamości dotyczy obrazu siebie, zgodności przekonań z zachowaniem, trudności w znalezieniu odpowiedzi na pytanie kim jestem. Ujawnia się przed ważnymi decyzjami i wyborami życiowymi. Może być formą kryzysu rozwojowego w okresie adolescencji kiedy poszukuje się obrazu siebie oraz swojej własnej tożsamości. Występuje również w sytuacji trudności w procesie identyfikacji z płcią oraz w trakcie rozwoju psychoseksualnego człowieka.
Kryzys tożsamości pojawia się też w epokach przełomowych, kiedy burzy się dotychczas uznawanych system społecznych wartości, a ludzie zaczynają poszukiwać nowych sposobów życia. Tracą wtedy oparcie w dotychczasowym światopoglądzie, zasadach, ideach. Może to wyzwolić w danej grupie reakcję kryzysową.
Kryzys w chorobie
Kryzysy choroby i zagrożenia życia związane są z uzyskaniem informacji o bardzo poważnej chorobie (np. choroba nowotworowa). Według Elisabeth Kübler-Ross wyróżnić można 5 etapów postawy człowieka wobec choroby nieuleczalnej:
- Zaprzeczanie i izolacja
- Gniew
- Targowanie się z otoczeniem, z Bogiem
- Depresja
- Pogodzenie się z chorobą, akceptacja
Doświadczane objawy mogą być także objawami kryzysu związanego z chorobą. Analogicznie etapy mogą przechodzić także bliscy terminalnie chorego. Taki kryzys może doprowadzić do przewartościowania swojego życia i tego co dotychczas uważaliśmy za ważne.
Kryzys egzystencjalny i kryzys wieku średniego
Kryzys połowy życia powstaje w wyniku pewnego rodzaju podsumowania przeszłości, refleksji na temat tego co zostało już w życiu zrobione. Wiąże się z dostrzeżeniem mijającego czasu. Często obejmuje bilans negatywny i subiektywne poczucie niewykorzystania swoich możliwości i potencjału. Podsumowanie powoduje trudność w zaakceptowaniu zmian zgodnych z rytmem życia. Występuje najczęściej między 35/45 a 45/50 rokiem życia. Nie wiek jednak ma w tym przypadku kluczowe znaczenie, a jakość i treść sytuacji kryzysowych.
Kryzys wypalenia
Związany najczęściej z praca zawodową. Pojawia się często w zawodach związanych z pomaganiem innym ludziom. Spotykając się na co dzień z trudem i problemami innych, może doświadczyć poczucia wypalenia. W skrajnych przypadkach doświadczyć można również objawów syndromu wtórnego stresu pourazowego (STSD). Więcej na ten temat dowiesz się tutaj.
Co ważne, nie tylko praca związana z kontaktem z drugim człowiekiem może wypalić. Określone właściwości środowiska (np. styl zarządzania), stresory z nim związane (np. charakter pracy) jak i czynniki indywidualne jednostki (np. osobowość) mogą być czynnikiem ryzyka wypalenia zawodowego.
Kryzysy sytuacyjne
Kryzysy sytuacyjne stanowią reakcję na trudne wydarzenia życiowe (sytuacje traumatyczne, problemy rodzinne, śmierć bliskiej osoby). Sytuacje te przekraczają możliwości radzenia sobie danej jednostki. Długość trwania i głębokość kryzysu jest zależne od sytuacji oraz indywidualnej odporności i reaktywności danego człowieka. Kluczową rolę w doświadczeniu kryzysu odgrywa subiektywna ocena sytuacji. Losowy charakter zdarzenia oraz duża dawka nieprzewidywalności może spowodować utratę poczucia kontroli i bezpieczeństwa.
Kryzys duchowy
Kryzysy religijne i światopoglądowe z zakresu szeroko pojętej duchowości. Dotyczą dotychczasowych wartości, przekonań, wizji świata. Mogą powodować zwątpienie w dotychczas wyznawane praktyki duchowe czy religijne.
Kryzys wyboru drogi życiowej
Przeżywany kryzys jest związany z wyborem dalszej drogi życiowej lub zawodowej. Najczęściej doświadczają go ludzie młodzi lub stojący przed decyzją dotyczącą przyszłości osobistej lub zawodowej. Towarzyszy mu chęć realizacji atrakcyjnej drogi życiowej przy jednoczesnym przeżywaniu odwrotnych pragnień i wątpliwości. Kryzysy te są podobne do konfliktów motywacyjnych podczas realizacji życiowych celów.
Po czym rozpoznać kryzys psychiczny?
Niezależnie od rodzaju, przyczyny czy momentu powstania, doświadczenie kryzysu powoduje zachwianie dotychczasowej równowagi. Niesie to za sobą przeżywanie trudnych emocji oraz objawy, które powodują dyskomfort. Sprawdź tutaj po czym jeszcze można poznać, że doświadczasz kryzysu psychicznego.
